Ký hiệu hàn là một phần không thể thiếu trong ngành gia công cơ khí, đặc biệt là trong các dự án gia công hàn chuyên nghiệp. Hiểu rõ các biểu tượng này giúp thợ hàn thực hiện công việc chính xác theo bản vẽ kỹ thuật. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những kiến thức cơ bản về ký hiệu hàn, ý nghĩa của chúng và cách áp dụng trong thực tế.

Ký Hiệu Hàn Là Gì?

Một ký hiệu hàn (welding symbol) là tập hợp các yếu tố như mũi tên, đường tham chiếu và đuôi, cung cấp thông tin chi tiết về mối hàn cần thực hiện. Đừng nhầm lẫn giữa "ký hiệu hàn" và "biểu tượng mối hàn" (weld symbol) – hai khái niệm này khác nhau:

• Ký hiệu hàn: Bao gồm toàn bộ thông tin (mũi tên, đường tham chiếu, đuôi).
• Biểu tượng mối hàn: Chỉ là một phần của ký hiệu, thể hiện loại mối hàn cụ thể (ví dụ: hàn góc, hàn rãnh).

Ví dụ, nếu không cần ghi chú thêm, phần đuôi có thể được lược bỏ. Đường tham chiếu là thành phần chính, chứa hầu hết thông tin mà thợ hàn cần biết. Theo tiêu chuẩn AWS (Hiệp hội Hàn Mỹ), đường tham chiếu được chia thành:

• Mặt mũi tên (arrow side): Phía dưới đường tham chiếu.
• Mặt còn lại (other side): Phía trên đường tham chiếu.

Cấu Trúc Cơ Bản Của Ký Hiệu Hàn

Biểu tượng hàn rỗng.

Hãy cùng phân tích các thành phần chính:

Mũi tên:

Chỉ vị trí mối hàn trên bản vẽ. Mũi tên có thể hướng lên, xuống hoặc sang hai bên, xác định rõ mặt nào là "mặt mũi tên". Với hàn rãnh, nó còn chỉ tấm nào cần chuẩn bị cạnh.

Mũi tên ký hiệu hàn có thể chỉ theo mọi hướng khác nhau

Mũi tên là thành phần quan trọng kết nối đường tham chiếu và chỉ đến vị trí bạn sẽ hàn. Mũi tên có thể có nhiều kết hợp và có thể chỉ lên hoặc xuống.

Đường tham chiếu:

Nền tảng để đặt biểu tượng mối hàn và các thông số khác như kích thước, độ dài. Đường tham chiếu là thành phần chính của ký hiệu hàn và chứa phần lớn thông tin cho thợ hàn. Hệ thống AWS phân tách đường tham chiếu thành “mũi tên bên” và “bên kia”. 

Phía mũi tên luôn ở phía dưới của đường tham chiếu và phía còn lại luôn ở phía trên - bất kể mũi tên hướng lên hay hướng xuống.

Đuôi: Chứa thông tin bổ sung, ví dụ: phương pháp hàn (GMAW cho hàn MIG).

Ví dụ: Một ký hiệu hàn với chữ “GMAW” ở phần đuôi yêu cầu sử dụng hàn MIG. Nếu bạn cần dịch vụ gia công hàn chất lượng cao với kỹ thuật hiện đại, hãy tham khảo dịch vụ gia công hàn của An Thành, nơi cung cấp giải pháp tối ưu cho mọi dự án.

Các Loại Biểu Tượng Mối Hàn Cơ Bản

Dưới đây là những loại biểu tượng mối hàn phổ biến:

• Hàn góc (Fillet Weld): Biểu tượng hình tam giác, thường dùng cho mối hàn nối hai tấm vuông góc. Nếu biểu tượng nằm ở cả hai bên đường tham chiếu nhưng lệch nhau, đó là hàn góc gián đoạn.
• Hàn rãnh (Groove Weld): Dùng cho các mối nối đối đầu. Có nhiều kiểu như V-groove (hàn rãnh chữ V), bevel weld (hàn vát một bên). Biểu tượng cho biết cách chuẩn bị cạnh và vị trí hàn.
• Hàn lỗ và rãnh (Plug & Slot Weld): Dùng để nối các tấm kim loại chồng lên nhau, với thông số như đường kính, số lượng và khoảng cách.

Cấu tạo cơ bản của một ký hiệu hàn. Không phải tất cả các yếu tố luôn luôn có mặt.

Một ký hiệu hàn lắp ráp bao gồm bảy thành phần sau hoặc bất kỳ thành phần nào trong số các thành phần này nếu cần:

• Dòng tham chiếu : Đây là nơi đặt các ký hiệu.
• Mũi tên : Trỏ đến khớp hoặc một bên cụ thể của khớp.
• Các ký hiệu mối hàn cơ bản : Nằm trên mũi tên hoặc phía bên kia của đường tham chiếu, cho biết loại mối hàn.
• Kích thước và dữ liệu khác : Những thông tin này được đặt ở hai bên hoặc phía trên ký hiệu mối hàn, cho biết kích thước, chiều dài hoặc bước mối hàn.
• Ký hiệu bổ sung : Cung cấp thông tin bổ sung về mối hàn, chẳng hạn như nhu cầu về mối hàn toàn diện hay mối hàn tại hiện trường.
• Ký hiệu hoàn thiện : Chỉ ra các yêu cầu về hoàn thiện bề mặt của mối hàn, chẳng hạn như mài hoặc gia công.
• Phần đuôi : Bao gồm các hướng dẫn, ghi chú hoặc tài liệu tham khảo cụ thể cho quy trình hàn.
• Thông số kỹ thuật, quy trình hoặc tài liệu tham khảo khác : Những thông tin này thường được đưa vào phần đuôi và chỉ rõ quy trình hàn hoặc cắt, tham chiếu đến quy trình hàn và dữ liệu khác không được nêu rõ trong các ký hiệu hoặc kích thước cơ bản.

Hình ảnh trên cho thấy thông tin trong một ký hiệu hàn thông thường. Trên đường tham chiếu, sẽ có một ký hiệu hàn; phía trên ký hiệu này có thể có thông tin về lớp hoàn thiện mối hàn, đường viền, góc rãnh và độ mở gốc.

Cách Đọc Ký Hiệu Hàn

Nhiều loại ký hiệu mối hàn nằm trên đường tham chiếu và việc biết loại mối hàn mà mỗi ký hiệu này yêu cầu là rất quan trọng. Để đọc đúng ký hiệu hàn, bạn cần nắm rõ vị trí của biểu tượng:

Ký hiệu hàn cơ bản

Các loại ký hiệu hàn cơ bản khác nhau

Các ký hiệu hàn cơ bản rất cần thiết để bạn biết loại mối hàn nào cần thực hiện và những bước chuẩn bị cần thiết. 

Hàn góc

Biểu tượng mối hàn góc có thể trông như thế nào

Hàn cắm hoặc hàn khe

Mối hàn cắm và khe là mối hàn chồng lên nhau của các mảnh kim loại. Bạn có thể thấy biểu tượng này ở cả hai bên của đường tham chiếu nhưng không thấy ở cả hai bên.

Trong trường hợp mối hàn cắm, ký hiệu sẽ có đường kính mối hàn, số lượng mối hàn và khoảng cách từ tâm đến tâm giữa các mối hàn.

Ký hiệu mối hàn khe sẽ có số lượng khe, chiều rộng và chiều dài của khe, cũng như khoảng cách từ tâm đến tâm giữa các mối hàn.

Hàn điểm hoặc hàn chiếu

Mối hàn điểm nối hai miếng kim loại chồng lên nhau nhưng không có sự chuẩn bị của mối hàn cắm hoặc mối hàn khe. Bạn thường sử dụng chúng trên tấm kim loại bằng máy hàn điểm hoặc máy hàn TIG. 

Giống như mối hàn cắm hoặc mối hàn điểm, bạn sẽ không tìm thấy ký hiệu này ở cả hai bên của đường tham chiếu. Tuy nhiên, chúng có thể ở giữa đường tham chiếu, biểu thị không có ý nghĩa về phía mũi tên hoặc phía khác.

Đinh tán

Hàn đinh tán sử dụng súng hàn đặc biệt, dùng để hàn đinh tán vào bề mặt tấm kim loại. Bạn sẽ thấy kích thước của đinh tán, số lượng đinh tán và khoảng cách giữa chúng, cùng với ký hiệu hàn đinh tán. 

Bạn chỉ tìm thấy các ký hiệu hàn đinh tán ở phía mũi tên của đường tham chiếu.

Đường may

Hàn đường may là một dạng hàn điện trở đòi hỏi thiết bị chuyên dụng. Bạn có thể sử dụng nó để nối các tấm kim loại trong mối hàn liên tục. 

Bạn không thể tìm thấy ký hiệu mối hàn đường may ở cả hai bên của đường tham chiếu. Chúng có thể nằm ở giữa đường tham chiếu, biểu thị không có mũi tên bên hoặc ý nghĩa bên khác.

Hàn Ngược và Hàn Hồi Ngược.

Mặc dù ký hiệu của mối hàn ngược và mối hàn nền giống nhau, nhưng có một sự khác biệt quan trọng giữa hai mối hàn này. Bạn thực hiện mối hàn ngược sau mối hàn chính và mối hàn nền trước mối hàn chính. 

Phần đuôi của ký hiệu hàn sẽ nêu chi tiết loại mối hàn bạn cần sử dụng. Ký hiệu mối hàn phía sau hoặc phía sau sẽ chỉ nằm ở phía đối diện của đường tham chiếu so với ký hiệu mối hàn chính.

Bề mặt mối hàn

Bạn sẽ thấy mối hàn bề mặt nơi bề mặt cần thêm lớp kim loại để tăng khả năng chống mài mòn. Khi có kích thước được liệt kê, nó sẽ đề cập đến chiều cao tối thiểu của mối hàn. Bạn chỉ tìm thấy các ký hiệu mối hàn này ở phía mũi tên.

Bờ rìa 

Mối hàn cạnh thường chỉ được tìm thấy trên tấm kim loại. Bạn có thể thấy kích thước mối hàn, liên quan đến độ sâu thâm nhập, không phải kích thước của mối hàn. 

Ký hiệu mối hàn cạnh có thể nằm ở một bên hoặc cả hai bên của đường tham chiếu.

Ký hiệu mối hàn rãnh

Các loại ký hiệu mối hàn rãnh khác nhau.

Bạn có thể tìm thấy ký hiệu mối hàn rãnh ở cả hai bên hoặc bên cạnh đường tham chiếu. 

Loại ký hiệu mối hàn sẽ quyết định loại chuẩn bị mối hàn mà bạn sẽ sử dụng. 

Điều quan trọng là phải hiểu cấu trúc của ký hiệu để bạn biết các thông số chính xác của quá trình chuẩn bị mối nối.

Một ví dụ trực quan về các loại ký hiệu mối hàn rãnh khác nhau và ý nghĩa của chúng.

Cách đọc ký hiệu mối hàn góc

Các yếu tố cơ bản của mối hàn góc và kích thước của chúng.

Bên trái của ký hiệu mối hàn góc là kích thước của mối hàn, đó là chữ “S” trong sơ đồ trên. Kích thước mối hàn đề cập đến chiều dài chân của mối hàn góc. 

Ví dụ, mối hàn góc ⅜” sẽ có cả hai chân mối hàn có kích thước ⅜” từ tấm đến chân mối hàn. 

Kích thước mối hàn góc có nghĩa là gì và trông như thế nào

Nếu ký hiệu hàn không liệt kê kích thước thì kích thước mối hàn sẽ bằng độ dày của tấm mỏng nhất mà bạn đang hàn lại với nhau.

Bạn sẽ sử dụng thước đo góc để xác nhận mối hàn góc có kích thước chính xác hay không.

Cách thức hoạt động của chiều dài và bước của ký hiệu hàn góc. Chiều dài và bước tạo ra các mối hàn gián đoạn được ngăn cách bởi một khoảng hở.

Bên phải ký hiệu mối hàn là chiều dài và bước của mối hàn khâu (L và P). Chiều dài đề cập đến chiều dài của mỗi mối hàn khâu, và bước là khoảng cách từ tâm đến tâm giữa các mối hàn khâu. 

Khi các ký hiệu mối hàn góc trông hơi lệch, mối hàn là mối hàn khâu so le. Nếu không có gì được liệt kê, mối hàn là mối hàn liên tục. 

Đơn vị gia công hàn tại TPHCM nào đang được quan tâm nhất hiện nay?

Cách đọc ký hiệu mối hàn rãnh

Các ký hiệu mối hàn rãnh cho bạn biết loại chuẩn bị mối nối nào bạn cần. Chúng cũng cho bạn biết góc chuẩn bị mối nối, độ sâu của quá trình chuẩn bị, độ sâu thâm nhập và độ mở của chân răng, nếu cần.

Một ví dụ về ký hiệu mối hàn rãnh chữ V

Phía trên là ví dụ về cấu trúc của mối hàn rãnh. Bên trong ký hiệu mối hàn là kích thước cho lỗ mở gốc (R), và bên dưới là góc rãnh (A). 

Góc rãnh là góc bao gồm của mối nối, không phải là góc bạn cắt vát. Ví dụ, góc bao gồm 60 độ là hai vát 30 độ.

Bên trái của ký hiệu là độ sâu chuẩn bị (S) và độ sâu thâm nhập (E). Độ sâu chuẩn bị là kích thước từ đỉnh của tấm đến điểm kết thúc chuẩn bị hàn.

Độ sâu thâm nhập là khoảng cách từ đỉnh tấm đến gốc mối hàn. Độ sâu thâm nhập sẽ được ghi trong ngoặc. 

CJP và PJP

Khi bạn hàn bất kỳ mối hàn nào, đó có thể là mối hàn xuyên thấu hoàn toàn (CJP) hoặc mối hàn xuyên thấu một phần (PJP). 

Sự thâm nhập hoàn toàn vào mối nối (CJP) so với Sự thâm nhập một phần vào mối nối (PJP)

Mối hàn CJP cũng là mối hàn 100% và yêu cầu kim loại hàn sạch, hiệu quả để xuyên qua toàn bộ mối hàn, không để lại đường nối hoặc khe hở giữa các tấm. Để chỉ mối hàn CJP, kỹ sư sẽ đặt “CJP” vào đuôi của ký hiệu hàn. Mối hàn PJP không yêu cầu kim loại hàn phải xuyên qua gốc mối hàn. Mối hàn PJP không phổ biến lắm.

Các ký hiệu hàn bổ sung cung cấp thông tin bổ sung
 

Có một số ký hiệu mối hàn bổ sung quan trọng cần phải hiểu. 

Các ký hiệu này cung cấp cho bạn thông tin bổ sung về mối hàn mà bạn cần biết và hiểu trước khi chế tạo.

All Around – Biểu tượng all-around là một vòng tròn nơi đường tham chiếu uốn cong để tạo thành mũi tên. Biểu tượng này có nghĩa là mối hàn sẽ bao quanh mối hàn.

Hàn tại hiện trường – Biểu tượng hàn tại hiện trường giống như một cột cờ nhô lên từ nơi đường tham chiếu gặp mũi tên. Bạn sẽ thấy biểu tượng này trên các mối hàn được thực hiện tại chỗ. Nếu không có biểu tượng tại hiện trường, bạn nên thực hiện mối hàn tại xưởng.

Melt-Through – Trong một số mối hàn rãnh, mối hàn phải xuyên qua phía bên kia của mối nối. Điều này khiến mối hàn tan chảy xuyên qua mặt sau của mối hàn rãnh. Nếu bạn cần có melt-through trong mối hàn, bạn sẽ thấy nó dưới dạng ký hiệu melt-through. Ký hiệu này là một nửa hình tròn màu đen và đối diện với ký hiệu mối hàn.

Chèn tiêu hao – Một số mối hàn rãnh sẽ có chèn bị mối hàn tiêu hao. Ký hiệu cho các chèn này là hình vuông ở phía đối diện của ký hiệu mối hàn.

Lớp lót – Có những trường hợp mối hàn rãnh cần thanh lót để đạt được độ xuyên thấu 100%. Trong những trường hợp này, bạn sẽ thấy ký hiệu thanh lót. Thanh lót được tháo ra sau khi hàn có chữ “R” trong ký hiệu.

Thanh giãn cách – Nếu mối hàn cần có thanh giãn cách, bạn sẽ thấy một ký hiệu giống với ký hiệu thanh đệm nhưng nằm ở giữa đường tham chiếu.

Đường viền phẳng/lồi/lõm – Các ký hiệu này cho bạn biết hình dạng hoàn thiện của mối hàn sẽ như thế nào. Cùng với đường viền, bạn có thể thấy một chữ cái cho bạn biết cách lấy hình dạng. 

Sau đây là một số ví dụ về các chữ cái kết thúc này:

• C – Đục
• M – Gia công
• G – Mài
• H – Đập
• P – Lập kế hoạch
• R – Lăn
• U – Không xác định

Biết được mối hàn cần loại hoàn thiện nào là rất quan trọng vì đôi khi, bạn sẽ phải xác định kích thước mối hàn dựa trên quy trình hoàn thiện. 

Ví dụ, bạn có thể cần mối hàn lớn hơn để có được kích thước và độ hoàn thiện phù hợp khi sử dụng phương pháp mài hoặc gia công làm quy trình hoàn thiện.

Tại Sao Hiểu Ký Hiệu Hàn Quan Trọng.

Hiểu ký hiệu hàn không chỉ giúp thợ hàn thực hiện đúng yêu cầu mà còn đảm bảo chất lượng mối hàn. Trong các dự án lớn, sai sót nhỏ trong việc đọc ký hiệu có thể dẫn đến hỏng hóc nghiêm trọng. Nếu bạn đang tìm kiếm đối tác gia công cơ khí đáng tin cậy, công ty An Thành với dịch vụ gia công hàn chuyên nghiệp sẽ là lựa chọn lý tưởng.

Kết Luận

Hiểu các ký hiệu hàn là điều khó khăn, đặc biệt là nếu bạn không nhìn thấy chúng thường xuyên. Ký hiệu hàn là ngôn ngữ kỹ thuật quan trọng trong ngành hàn và gia công cơ khí. Việc nắm vững cách đọc và áp dụng chúng giúp nâng cao hiệu quả công việc. Để tìm hiểu thêm hoặc cần hỗ trợ về kỹ thuật hàn, đừng ngần ngại liên hệ với các chuyên gia từ An Thành – đơn vị hàng đầu trong lĩnh vực này.

CÔNG TY TNHH KỸ THUẬT AN THÀNH

Địa chỉ: 32-34 Dương Công Khi, X. Xuân Thới Thượng, H. Hóc Môn

Hotline: 0942 127 028

Email: anthanhtech@gmail.com