Bài viết này cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách đọc ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn TCVN, dựa trên ISO 2553, với các ví dụ minh họa chi tiết, mẹo thực tế và hình ảnh hỗ trợ để bạn tự tin áp dụng trong công việc.

Tầm Quan Trọng của Ký Hiệu Mối Hàn

Ký hiệu mối hàn là hệ thống biểu tượng được sử dụng để truyền đạt thông tin về loại mối hàn, kích thước, hình dạng, vị trí và các yêu cầu bổ sung như kiểm tra hoặc hoàn thiện bề mặt. Chúng giúp:

• Đảm bảo mối hàn được thực hiện đúng theo thiết kế.
• Giảm thiểu sai sót trong quá trình thi công.
• Tăng hiệu quả giao tiếp giữa các bộ phận trong dự án.

Bạn có bao giờ gặp khó khăn khi đọc ký hiệu mối hàn trên bản vẽ? Đừng lo, bài viết này sẽ giúp bạn giải quyết vấn đề một cách dễ dàng và chuyên nghiệp.

Các Thành Phần Cơ Bản của Ký Hiệu Mối Hàn

Ký hiệu mối hàn theo TCVN và ISO 2553 bao gồm ba thành phần chính:

Trong TCVN, mối hàn nhìn thấy được biểu thị bằng nét liền, mối hàn khuất dùng nét đứt, và điểm hàn nhìn thấy được ký hiệu bằng dấu “+”. Đường tham chiếu có thể kèm đường gạch ngang song song để ghi thêm thông tin chi tiết.

Cấu trúc ký hiệu mối hàn với mũi tên, đường tham chiếu và đuôi.

Các Loại Mối Hàn và Ký Hiệu Tương Ứng

Các loại mối hàn phổ biến được quy định trong TCVN và ISO 2553 bao gồm:

• Mối Hàn Góc (Fillet Weld): Biểu thị bằng hình tam giác, thường dùng cho kết cấu vuông góc. Kích thước chân hàn (z) hoặc cổ họng (a) được ghi bên trái ký hiệu.
• Mối Hàn Đối Đầu (Butt Weld): Biểu thị bằng hình chữ V, U, I, tùy thuộc vào dạng vát mép. Độ sâu ngấu (s) được ghi rõ.
• Mối Hàn Điểm (Spot Weld): Biểu thị bằng hình tròn, kèm đường kính điểm hàn và khoảng cách giữa các điểm.
• Mối Hàn Nút (Plug Weld): Biểu thị bằng hình chữ nhật, với thông tin về kích thước lỗ và độ sâu hàn.

BẢNG TỔNG HỢP CÁC LOẠI MỐI HÀN (TCVN)

Bạn có thể phân biệt các loại mối hàn này không?

Cách Ghi Kích Thước và Thông Tin Khác

Kích thước và thông tin bổ sung được ghi trên hoặc dưới đường tham chiếu, tùy thuộc vào vị trí hàn:

• Kích thước mối hàn: Ghi bên trái ký hiệu, ví dụ “z5” cho chân hàn 5mm.
• Chiều dài mối hàn: Ghi bên phải, ví dụ “100” cho chiều dài 100mm.
• Hàn gián đoạn: Ghi dạng “3x50(100)” nghĩa là 3 đoạn hàn, mỗi đoạn 50mm, cách nhau 100mm.
• Phương pháp hàn: Ghi trong đuôi, ví dụ “T” cho hàn hồ quang tay, “Đ” cho hàn hồ quang chìm tự động.

Trong TCVN, các ký tự như “a” (cổ họng mối hàn góc), “z” (chân hàn), “s” (độ ngấu mối hàn đối đầu) được sử dụng để chỉ kích thước cụ thể.

Ví dụ về cách ghi kích thước mối hàn. Bạn có thể xác định chiều dài mối hàn từ hình này không?

Ký Hiệu Bổ Sung

Ký hiệu bổ sung cung cấp thông tin về hình dạng bề mặt, hoàn thiện, hoặc yêu cầu đặc biệt:

• Hình dạng bề mặt: Phẳng (đường thẳng), lồi (đường cong lên), lõm (đường cong xuống).
• Hoàn thiện: Mài phẳng, gia công cơ khí, ghi chú trong đuôi hoặc bằng ký hiệu.
• Hàn toàn chu vi: Vòng tròn tại giao điểm mũi tên và đường tham chiếu.
• Hàn tại công trường: Cờ nhỏ (flag) tại giao điểm.
• Ký hiệu “TYP”: Chỉ các mối hàn giống nhau, tránh lặp lại trên bản vẽ.

Các ký hiệu bổ sung như hàn toàn chu vi và hàn tại công trường.

Ví Dụ Minh Họa Chi Tiết

Dưới đây là các ví dụ cụ thể với giải thích chi tiết để bạn hiểu rõ cách đọc ký hiệu mối hàn trong thực tế:

Ví dụ 1: Mối Hàn Góc

Ký Hiệu: Hình tam giác trên đường tham chiếu, “z5” bên trái, “100” bên phải, và ký hiệu bổ sung là đường cong lồi bên dưới đường tham chiếu.

Giải Thích Chi Tiết: - Hình tam giác biểu thị mối hàn góc, thường dùng để nối hai tấm thép vuông góc với nhau. - “z5” chỉ kích thước chân hàn là 5mm, nghĩa là chiều cao của mối hàn từ mép tấm đến đỉnh mối hàn. - “100” biểu thị chiều dài mối hàn là 100mm, áp dụng cho một đoạn hàn liên tục. - Đường cong lồi bên dưới đường tham chiếu cho biết sau khi hàn, bề mặt mối hàn cần được gia công để tạo hình lồi, thường để tăng độ bền hoặc theo yêu cầu thẩm mỹ. - Mũi tên chỉ vị trí hàn, giả sử hướng vào mối nối giữa hai tấm thép trong một khung thép xây dựng. - Trong thực tế, mối hàn này có thể được áp dụng cho các kết cấu chịu lực như cầu thép hoặc khung nhà xưởng.

Ví dụ ký hiệu mối hàn góc với kích thước và hình dạng bề mặt. Bạn có thể xác định vị trí hàn từ hình này không?

Ví dụ 2: Mối Hàn Đối Đầu Vát Mép Chữ V

Ký Hiệu: Hình chữ V trên đường tham chiếu, “s10” bên trái, “CJP” bên phải, và vòng tròn tại giao điểm mũi tên với đường tham chiếu.

Giải Thích Chi Tiết: - Hình chữ V biểu thị mối hàn đối đầu với dạng vát mép chữ V, thường dùng để nối hai tấm thép dày lại với nhau. - “s10” chỉ độ sâu ngấu là 10mm, nghĩa là mối hàn phải xuyên sâu 10mm vào bề mặt vát mép để đảm bảo độ chắc chắn. - “CJP” (Complete Joint Penetration) cho biết đây là mối hàn ngấu toàn bộ, yêu cầu mối hàn phải xuyên qua toàn bộ độ dày của tấm thép, thường áp dụng cho các kết cấu quan trọng như thân tàu hoặc cầu. - Vòng tròn tại giao điểm biểu thị “weld all around”, nghĩa là mối hàn cần được thực hiện toàn bộ chu vi của mối nối. - Trong thực tế, mối hàn này đòi hỏi kỹ thuật hàn TIG hoặc MIG chính xác để đạt tiêu chuẩn, và thường cần kiểm tra không phá hủy (NDT) như siêu âm để xác nhận chất lượng.

Ví dụ ký hiệu mối hàn đối đầu với độ ngấu và yêu cầu hàn toàn chu vi. Độ sâu ngấu này có phù hợp với dự án của bạn không?

Ví dụ 3: Mối Hàn Gián Đoạn

Ký Hiệu: Hình tam giác trên đường tham chiếu, “3x50(100)” bên phải, và ký hiệu “T” trong đuôi.

Giải Thích Chi Tiết: - Hình tam giác biểu thị mối hàn góc, nhưng với ký hiệu “3x50(100)” cho biết đây là mối hàn gián đoạn. - “3x50” nghĩa là có 3 đoạn hàn, mỗi đoạn dài 50mm. - “(100)” chỉ khoảng cách giữa các đoạn hàn là 100mm, tạo thành một chuỗi hàn ngắt quãng để tiết kiệm vật liệu và giảm biến dạng nhiệt. - “T” trong đuôi cho biết phương pháp hàn là hàn hồ quang tay (TIG), một kỹ thuật đòi hỏi độ chính xác cao. - Mối hàn này thường được áp dụng trong các kết cấu nhẹ như vỏ xe hoặc khung cửa, nơi cần giảm trọng lượng mà vẫn đảm bảo độ bền. - Vị trí hàn được xác định bởi mũi tên, có thể áp dụng cho một mối nối dài với nhiều đoạn ngắt quãng.

Ví dụ ký hiệu mối hàn gián đoạn với thông tin chiều dài và khoảng cách. Bạn có thể tính tổng chiều dài hàn từ hình này không?

Ký Hiệu Hàn: Kiến Thức Cơ Bản & Ý Nghĩa Được Giải Thích Chi Tiết

So Sánh Giữa TCVN, ISO và AWS

Tiêu chuẩn TCVN dựa trên ISO 2553, nhưng có một số khác biệt so với AWS A2.4:

Trong thực tế, các công ty Việt Nam có thể sử dụng cả hai tiêu chuẩn tùy thuộc vào dự án quốc tế.

Mẹo Thực Tế và Lỗi Thường Gặp

Mẹo Thực Tế:

• Kiểm tra kỹ mũi tên: Đảm bảo xác định đúng vị trí hàn.
• Sử dụng phần mềm CAD: Phóng to bản vẽ để phân tích chi tiết.
• Đối chiếu với đồng nghiệp: Kiểm tra chéo để tránh sai sót.
• Cập nhật tiêu chuẩn: Tham khảo TCVN, ISO hoặc AWS mới nhất.

Lỗi Thường Gặp:

• Nhầm lẫn giữa mối hàn góc và đối đầu do ký hiệu tương tự.
• Bỏ qua ký hiệu bổ sung như yêu cầu mài phẳng.
• Đọc sai đơn vị đo (mm hay inch).

Câu Hỏi Thường Gặp

1. Làm thế nào để phân biệt mối hàn góc và đối đầu?

   Mối hàn góc có hình tam giác, mối hàn đối đầu dùng chữ V, U, I. Kiểm tra ký hiệu trên đường tham chiếu.

2. Kích thước mối hàn được ghi ở đâu?

   Bên trái ký hiệu cho kích thước chân hoặc cổ họng, bên phải cho chiều dài.

3. Ký hiệu “TYP” có ý nghĩa gì?

   “TYP” (typical) chỉ các mối hàn giống nhau trên bản vẽ, tránh lặp lại.

4. Làm thế nào để biết yêu cầu hoàn thiện bề mặt?

   Ký hiệu như đường thẳng (phẳng), cong lên (lồi), cong xuống (lõm) sẽ chỉ rõ.

5. Có cần học cả TCVN và AWS không?

   Tùy dự án, nhưng nắm vững TCVN/ISO là đủ cho hầu hết công trình tại Việt Nam.

Kết Luận

Đọc ký hiệu mối hàn là kỹ năng quan trọng giúp đảm bảo chất lượng và an toàn trong chế tạo và xây dựng. Bằng cách nắm vững các thành phần cơ bản, loại mối hàn, cách ghi kích thước, và ký hiệu bổ sung, cùng với các ví dụ chi tiết và hình ảnh minh họa, bạn sẽ tự tin hơn khi làm việc với bản vẽ kỹ thuật. Hãy thực hành thường xuyên, tham khảo tiêu chuẩn TCVN và ISO, và luôn kiểm tra kỹ lưỡng để tránh sai sót. Nếu bạn có câu hỏi hoặc kinh nghiệm muốn chia sẻ, hãy để lại bình luận bên dưới!

CÔNG TY TNHH KỸ THUẬT AN THÀNH

Địa chỉ: 32-34 Dương Công Khi, X. Xuân Thới Thượng, H. Hóc Môn

Hotline: 0942 127 028

Email: cokhi.anthanhtech@gmail.com